درس نهم علوم تجربی پایه ششم ابتدایی ( سفر انرژی ) | متن درس | سوالات | پاسخ فعالیت ها | وب سایت درس و مدرسه (مومکا)

وب سایت درس و مدرسه ( مومکا ) – متن کتاب درسی و سوالات و پاسخ فعالیت ها و بررسی صفحه به صفحه و بخش به بخش درس نهم کتاب علوم تجربی پایه ششم ابتدایی تحت عنوان سفر انرژی در زیر آورده شده است. امید است که از آن بهره گرفته و استفاده لازم را ببرید.

📚 نکات علوم تجربی ششم
🔴 بررسی و بیان نکات درس ۹ : سفر انرژی

انرژی دائماً از شکلی به شکل دیگر تبدیل می‌شود

انرژی دائماً در سفر است. وقتی آب از بالای آبشار سرازیر می‌شود، انرژی که به علّت قرار گرفتن آب در ارتفاع در آن ذخیره شده است با پایین آمدن آب به تدریج به انرژی حرکتی تبدیل می‌شود. وقتی این آب روی توربین می‌ریزد، انرژی آن به انرژی حرکتی توربین تبدیل می‌شود. توربین هم با چرخش خود، دستگاه مولّد برق را به حرکت در می‌آورد و انرژی الکتریکی تولید می‌شود. انرژی الکتریکی می‌تواند به انرژی‌های حرکتی، صوتی، گرمایی، نورانی و سایر انرژی‌های مورد نیاز ما تبدیل شود و این تبدیل انرژی پیوسته ادامه پیدا می‌کند.

📚 گام به گام علوم تجربی ششم
🔴 جواب فعالیت های درس ۹ : سفر انرژی

ما در زندگی روزمره، کلمه‌ی انرژی را در گفته‌ها و نوشته‌های خود به کار می‌بریم.
شما چه مواقعی کلمه‌ی انرژی را به کار می‌برید؟ برای چه کارهایی به انرژی نیاز دارید؟ 

می‌دانیم انرژی یعنی توانایی انجام کار، بنابراین هرگاه بخواهیم کار یا عملی را انجام دهیم از کلمه انرژی استفاده می‌کنیم. در حقیقت انجام کارها محتاج صرف انرژی است، برای انجام تمام کارها به انرژی نیاز داریم، از کارهای بسیار کوچک و راحت مثل برداشتن یک لیوان تا کارهای بسیار بزرگ مثل هل دادن یک وسیله سنگین.

فعالیت‌های زیر را انجام دهید و بگویید در هر مورد، چه شکلی از انرژی به شکل دیگر تبدیل می‌شود؟

۱- دست‌های خود را به هم مالش دهید تا احساس گرم شدن کنید.

انرژی ماهیچه‌ های بدن به انرژی گرمایی

۲- با مداد بر لبه لیوان ضربه بزنید تا صدا تولید شود.

انرژی حرکتی به انرژی صوتی

۳- توپی را پرتاب کنید تا با اسباب بازی‌ها برخورد کند و آنها را به حرکت در آورد.

انرژی حرکتی به انرژی حرکتی

۴- بر روی طبل پلاستیکی چند دانه برنج بریزید و سپس در نزدیکی پوسته طبل صدای محکمی ایجاد کنید.

انرژی صوتی به انرژی حرکتی

۵- مارپیچ کاغذی را بالای منبع گرما (شوفاژ یا بخاری) بگیرید تا به چرخش درآید.

انرژی گرمایی به انرژی حرکتی

وسایل و مواد مورد نیاز: 

خط کش – تکیه گاه – قطعه پلاستیکی – وزنه

۱- با استفاده از یک خط کش و تکیه گاه، اهرمی بسازید.

۲- یک قطعه پلاستیکی را مطابق شکل روی لبه خط کش قرار دهید، سپس وزنه را از فاصله ۱۵ سانتی‌متری بر روی لبه دیگر خط کش رها کنید، چه مشاهده می‌کنید؟

وزنه انرژی موجود در خود را پس از رها کردن به شکل انرژی حرکتی در آورده و به خط کش برخورد می‌کند و باعث به حرکت درآمدن خط‌کش رو به بالا می شود. خط کش هم نیروی خود را به قطعه پلاستیکی وارد کرده و قطعه پلاستیکی به بالا پرتاب می‌شود. میزان پرتاب قطعه پلاستیکی به بالا کم است.

۳- بار دیگر وزنه را از ارتفاع ۲۵ و ۳۵ سانتی‌متری رها کنید، چه تغییری مشاهده می‌کنید؟

هر دفعه با افزایش ارتفاع پرتاب وزنه قطعه پلاستیکی بیش‌تر از قبل به بالا پرتاب می شود.

۴- در کدام حالت، قطعه پلاستیکی بیشتر به هوا پرتاب می‌شود؟

زمانی که وزنه را از ارتفاع ۳۵ متری رها می‌کنیم.

• آیا می‌توان گفت؛ هرچه ارتفاع جسم رها شده از سطح زمین بیشتر باشد، انرژی ذخیره شده در آن بیشتر است؟

بله هر چه جسم جرم بیشتری داشته باشد و همین‌طور ارتفاع بیشتر انرژی ذخیره شده در آن (انرژی پتانسیل) بیشتر است.

وسایل و ابزار مورد نیاز: 

خط کش – فنر – وزنه

۱- فنری را از تکیه گاهی آویزان کنید و کنار آن یک خط کش بچسبانید.

۲- وزنه کوچکی را از انتهای فنر آویزان کنید و محل توقف وزنه را مشخص کنید.

۳- وزنه را به اندازه ۲ سانتی‌متر به طرف پایین بکشید و سپس رها کنید. وزنه تا چه ارتفاعی بالا می‌رود؟

حدود ۲ سانتی‌متر بالا می رود.

۴- آزمایش را با کشیدن وزنه به اندازه ۳ سانتی‌متر، ۴ سانتی‌متر و … تکرار کرده و هر بار ارتفاعی را که جسم بالا می‌رود اندازه‌گیری و یادداشت کنید.

فنر به هر اندازه ای کشیده شود، تقریبا به همان اندازه نسبت به حالت اولیه بالاتر می‌رود. مثلا اگر ۱۰ سانتی متر کشیده شود حدودا ۱۰ سانتی متر به بالا می رود و پس از چند نوسان به حالت اولیه خود بر می گردد.

• در کدام حالت، انرژی ذخیره شده در مجموعه جسم و فنر بیشتر است؟

زمانی که فنر بیشتر کشیده شود.

• نتیجه کاوش خود را در یک یا چند سطر بنویسید.

در فنر نوعی انرژی وجود دارد که به آن انرژی پتانسیل کشسانی گفته می شود یعنی فنر را یا باید جمع کرد یا آن را کشید که بتوان از انرژی موجود در آن استفاده کرد در غیر این صورت فنر در همان حالت اولیه خودش بدون هیچ تغییری خواهد ماند.

لازم به ذکر است که فنر کشیده یا جمع شده پس از مدتی نوسان مجددا به حالت اولیه خود باز می گردد اما ما از انرژِ موجود در کشش یا جمع شدگی آن استفاده می کنیم.

علی خودکاری دارد که درون آن از فنر استفاده شده است؛ این فنر با استفاده از دکمه‌ای که در کنار خودکار قرار گرفته، از حالت فشرده خارج می‌شود. او فنر خودکار را در حالت فشرده قرار داده و جسمی را مطابق شکل جلوی آن قرار می‌دهد. اگر دکمه را فشار دهد، چه اتّفاقی می‌افتد؟ پاسخ خود را توضیح دهید. 

پس از فشار دادن دکمه خودکار همانطور که در بالا اشاره شد، انرژی کشسانی فنر آزاد شده، نوک خودکار به جسم برخورد می کند و جسم را پرتاب می کند.

یک اسباب بازی کوکی (فنردار) تهیه و آن را کمی کوک و رها کنید. بار دیگر آن را بیشتر کوک و رها کنید. چه مشاهده می‌کنید؟

هر چه اسباب بازی بیشتر کوک شود (فنر اسباب بازی بیشتر فشرده شود)، انرژی پتانسیل کشسانی در آن بیشتر شده و اسباب بازی مدت زمان بیشتری حرکت می‌کند، همچنین سرعت حرکت اسباب بازی نیز بیشتر می‌شود.

هنگامی که ماشین اسباب بازی یا عروسکی را کوک می‌کنید، انرژی ذخیره شده در این وسیله‌ها، به چه انرژی‌هایی تبدیل می‌شود؟

انرژی ذخیره شده فنر (انرژی پتانسیل کشسانی) در اسباب بازی کوکی، اغلب به انرژی حرکتی تبدیل می شود، در کنار انرژی حرکتی ممکن است انرژی گرمایی و صوتی و نورانی نیز بسته به نوع اسباب بازی و افزایش یا کاهش اصطکاک تولید شود.

در گروه خود، سفر انرژی را برای هریک از موارد زیر بیان کنید:

سفر انرژی یعنی این که مشخص شود در طی فرایند انجام کار چه انرژی هایی به چه انرژی های دیگری تبدیل می شود تا عمل به سرانجام برسد.

• ورزشکاری که تیر و کمان را می‌کشد و سپس آن را رها می‌کند.

سفر انرژی در هنگام کشیدن و پرتاب تیر به این شکل است که ابتدا انرژی ماهیچه ای ورزشکار به تیر منتقل شده و تیر کشیده می شود و در آن انرژی ذخیره می شود. پس از آن و با رها شدن تیر، انرژی ذخیره شده در تیر به انرژی گرمایی تبدیل می شود.

• کوهنوردی که از کوه بالا می‌رود و سپس با چتر نجات پایین می‌آید.

هنگام بالا رفتن انرژی حرکتی و ماهیچه‌ای به انرژی ذخیره‌ای تبدیل می‌شود و هنگام پایین آمدن با چتر، انرژی ذخیره‌ای به حرکتی تبدیل می‌شود.

• آبی که پشت سد جمع می‌شود و سپس توربین برق آبی را می‌چرخاند و انرژی الکتریکی تولید می‌شود.

آب پشت سد دارای انرژی ذخیره‌ای می‌باشد و هنگام رها شدن از سد به انرژی حرکتی تغییر می‌یابد و توربین را می‌چرخاند و این انرژی حرکتی توربین به انرژی الکتریکی تبدیل می‌شود.

وسیله یا پدیده‌ای را شناسایی کنید که تبدیل انرژی را نشان دهد. آن را به کلاس بیاورید و به دوستان خود معرّفی کنید. آیا می‌توانید خودتان وسیله‌ای با این ویژگی طرّاحی کنید؟ 

من اسباب بازی خودم را به کلاس می‌آورم و آن را روشن می‌کنم.

اسباب بازی شارژی یا باطری ای: انرژی الکتریکی به حرکتی، صوتی و گرمایی تبدیل می‌شود.

اسباب بازی کوکی: انرژی ذخیره ای به انرژی حرکتی.

• آیا می‌توانید وسیله یا پدیده‌ای معرفی کنید که در آن دو تبدیل انرژی یا بیشتر انجام پذیر باشد؟

لامپ : انرژی الکتریکی به نورانی و گرمایی تبدیل می‌شود.

• تصور کنید که انرژی نتواند از یک شکل به شکل دیگر تغییر یابد. در این صورت چه مشکلاتی در زندگی ما پیش می‌آید؟

تمام فعالیت‌هایی که نیاز به تبدیل انرژی دارند، دیگر قابل انجام نخواهند بود. در این صورت زندگی انسان و دیگر جانداران دچار اختلال می‌شود و ادامه حیات مشکل یا حتی غیر ممکن می‌گردد. تمام توانایی‌های خود را از دست می‌دهیم و تمام دستگاه‌های ساخت بشر بدون کاربرد می‌مانند.

📚 سوالات متن درس نهم علوم تجربی ششم ابتدایی ( سفر انرژی )

🔴 سوال درس به درس علوم ششم : درس نهم ، سفر انرژی

۱-  انرژی نورانی خورشید به چه شکلی در گیاهان ذخیره می شود؟ انرژی شیمیایی

۲- وقتی فرفره کاغذی را بالای منبع گرما (بخاری) قرار دهید تا به چرخش درآید چه نوع تبدیل انرژی صورت گرفته است؟

انرژی گرمایی بخاری به انرژی حرکتی در فرفره تبدیل می شود .

۳- وقتی با مداد بر لبه لیوان ضربه بزنید تا صدا تولید شود چه نوع تبدیل انرژی صورت گرفته است؟

انرژی حرکتی دست ما بوسیله مداد به لیوان منتقل می شود و به انرژی صوتی تبدیل می شود.

۴- وقتی بر روی طبل پلاستیکی چند دانه برنج بریزید و سپس در نزدیکی پوسته طبل صدای محکمی ایجاد کنید چه نوع تبدیل انرژی صورت گرفته است؟

انرژی حرکتی دست ما با بر خورد به طبل به انرژی صوتی تبدیل می شود که این  انرژی صوتی خود باعث بالا و پایین رفتن دانه های برنج می شود یعنی به انرژی حرکتی  تبدیل می شود در واقع انرژی حرکتی به صوتی و انرژی صوتی دوباره به انرژی حرکتی تبدیل می شود.

۵- چه چیزهایی می توانند انرژی ذخیره کنند؟

گیاهان و میوه ها – سوخت های فسیلی – باطری – مواد منفجره

۶- وقتی چراغ قوه یا اسباب بازی متحرک را به کار می اندازید، انرژی چگونه تغییر می کند؟

در چراغ قوه انرژی پتانسیل ذخیره شده در باطری به انرژی نورانی تبدیل می شود و در اسباب بازی حرکتی این انرژی به انرژی حرکتی تبدیل می شود.

۷- انرژی آب ذخیره شده در پشت سد چگونه به انرژی الکتریکی تبدیل می شود؟

وقتی آب از بالای آبشار سرازیر می شود انرژی که به علّت قرار گرفتن در ارتفاع در آب ذخیره شده است با سقوط آب به تدریج به انرژی حرکتی تبدیل می شود. سپس وقتی آب روی توربین می ریزد، این انرژی به انرژی حرکتی توربین تبدیل می شود. توربین هم با چرخش خود دستگاه مولد برق را به حرکت در می آورد و انرژی الکتریکی تولید می شود.

۸- آیا در بدن موجودات زنده هم نور و الکتریسیته تولید می شود نام ببرید؟

تبدیل انرژی در بدن بعضی از موجودات زنده می تواند باعث تولید نور یا الکتریسیته شود. کرم شب تاب در شب از خود نور می دهد. مارماهی و سفره ماهی می توانند از خود برق تولید کنند و به این وسیله دشمن را از خود دور کنند.

۹- هنگام افتادن یک جسم از ارتفاع چه تبدیل انرژی انجام می شود؟

انرژی ذخیره شده (پتانسیل گرانشی) به انرژی حرکتی (جنبشی) تبدیل می شود.

۱۱ – تفاوت لامپ و بخاری از نظر تبدیل انرژی چیست؟

لامپ انرژی نورانی و انرژی گرمایی تولید می کند ولی بخاری فقط انرژی گرمایی تولید می کند.

۱۲-چرا انرژی الکتریکی در زندگی روزمره بیش ترین استفاده را دارد؟

زیرا این انرژی به راحتی منتقل شده و به آسانی به صورت های دیگر انرژی تبدیل می شود.

۱۳- آیا در اجسام نیز انرژی ذخیره می شود؟ مثال بزنید؟

بله – آب پشت یک سد، فنر فشرده شده و جسمی که بالاتر از سطح زمین قرار دارد، دارای انرژی هستند.

۱۴- برای انجام چه کارهایی به انرژی نیاز دارید؟

راه رفتن – دیدن – برداشتن اجسام- ورزش کردن – نوشتن و …… به طور کلی برای انجام هر کاری انرژی لازم است.

۱۵- انرژی مواد غذایی از کجا دست می آید؟

این انرژی با نور خورشید در گیاهان سبز ساخته شده و در آنها نیز ذخیره می شود.

۱۶- شکل های مختلف انرژی را نام ببرید؟

حرکتی – گرمایی – نورانی – صوتی – هسته ای – شیمیایی و الکتریکی

۱۷-انرژی شیمیایی چیست؟

انرژی ذخیره شده در مواد غذایی و میوه ها و سوخت های مانند نفت و گاز طبیعی را انرژی شیمیایی می گویند.

۱۸- انرژی شیمیایی سوخت به چه صورت های می تواند تبدیل شود؟

می تواند به انرژی حرکتی یا انرژی گرمایی تبدیل شود در واقع وقتی سوخت می سوزد باعث ایجاد گرما و حرکت می شود.

۱۹- کدام وسایل را می شناسید که به کمک باتری کار می کند ؟

تلفن همراه – تبلت – لپ تاب – ساعت – چراغ قوه

۲۰- آیا باتری هم انرژی ذخیره می کند ؟ بله

۲۱- آیا می توان گفت وقتی سنگ از زمین فاصله دارد، انرژی در آن ذخیره می شود و پس از رها شدن به تدریج به انرژی الکتریکی تبدیل می شود؟ بله

۲۲- نفت دارای چه صورتی از انرژی است؟ شیمیایی

۲۳- آب پشت سد ، دارای چه نوع انرژی است؟ ذخیره ای

۲۴- چوب مقداری انرژی شیمیایی دارد که در هنگام سوختن آزاد می شود .

درست    √

نادرست

۲۵- نفت دارای انرژی شیمیایی نیست.

درست

نادرست √

۲۶- در پنکه ی برقی انرژی الکتریکی به انرژی ………….. تبدیل می شود.
پاسخ: حرکتی

۲۷- در اتوی برقی انرژی …………… به انرژی گرمایی تبدیل می شود.
پاسخ: الکتریکی

۲۸- فردی که در بالای سرسره قرار دارد دارای انرژی …………….. است.
پاسخ: ذخیره ای

۲۹- فنری که کشیده می شود دارای انرژی ……………… می شود.
پاسخ: ذخیره ای

۳۰- خورشید انرژی …………. و انرژی …………… تولید می کند.
پاسخ: گرمایی – نورانی

۳۱-انرژی موجود در حبه ی قند انرژی …………….. است که از نوع انرژی ……………. می باشد.
پاسخ: شیمیایی – ذخیره ای