درس شانزدهم فارسی خوانداری ششم ابتدایی | آداب مطالعه | توضیح درس و حل فعالیت ها و دانش ادبی | درس و مدرسه (مومکا)

بدان که قصّه خواندن و شنیدن، فایده‌ی بسیاری دارد:

آگاه باش که داستان (قصه) خواندن و شنیدن فایده‌های بسیاری دارد.

اوّل آنکه از احوال گذشتگان خبردار شود.

فایده‌ی اوّل این است که از تاریخ و سرگذشت پیشینیان آگاه می‌شود.

دویم آنکه چون عجایب بشنود، نظر او به قدرت الهی، گشاده گردد.

فایده‌ی دوم این است که وقتی انسان درباره شگفتی‌های جهان می‌خواند. شناخت او نسبت به قدرت خداوند بیشتر می‌شود.

سیم، چون محنت و شدت گذشتگان شنود، داند که هیچ کس از بند محنت آزاد نبوده است، او را تسلی باشد.

فایده‌ی سوّم این است که وقتی داستان رنج و سختی‌هایی که گذشته گان کشیده اند را می‌فهمد. به این نکته پی می‌برد که هیچ کس بدون رنج و درد نبوده و این سختی‌ها فقط برای او نیست در نتیجه موجب کم شدن غم و اندوه او می‌شود.

چهارم، چون زوال ملک و مال سلاطین گذشته شنود، دل از مال دنیا و دنیا بردارد و داند که با کس، وفا نکرده و نخواهد کرد.

فایده‌ی چهارم این است که وقتی اخبار نابودی و تباهی سرزمین و اموال پادشاهان گذشته را می‌شنود دیگر به مال دنیا دل نمی‌بنند. چون می‌داند که دنیا و مال دنیا به هیچ کس وفادار نمانده و نخواهد ماند.

پنجم، عبرت بسیار و تجربه‌ی بی شمار او را حاصل شود.

فایده‌ی پنجم این است که پند فراوانی می‌گیرد و تجربه زیادی به دست می‌آورد.

و خدای تعالی با حضرت رسول (ص) می‌گوید: «ای محمّد، ما از قصّه های رسولان و خبر های پیغمبران بر تو می‌خوانیم؛ آنچه بدان، دل را ثابت گردانیم و فایده های کلی تو را حاصل گردد» (قرآن کریم، سوره‌ی هود، آیه‌ی ۱۲۰).

خداوند بلند مرتبه به پیامبر(ص) می گوید «ای محمد ما داستان‌های پیامبران(قبل از تو) و اخبار پیغمبران را برای تو می‌خوانیم(روایت می‌کنیم) و از آنها سودهای بی‌اندازه به تو می‌رسد.

پس معلوم شد که در قصه های گذشتگان، فایده ای هست و خواننده و گوینده و شنونده را از آن فایده رسد. اگر پرسند که قصّه خوانی، چند نوع است، بگوی دو نوع: اول حکایت و دویم نظم خوانی.

پس مشخص شد که دانستن داستان‌های گذشتگان فایده‌هایی دارد که هم برای خواننده و هم گوینده و هم شنونده مفید است. اگر از تو پرسیدند که قصّه گویی چند نوع است؟ بگو دو نوع: اول داستان‌هایی که به صورت حکایت است دوم داستان‌هایی که در قالب شعر است.

اگر پرسند که آداب حکایت گویان چند است،

اگر از تو پرسیدند که قصّه گویان چه گونه حکایتی را بیان می‌کنند؟

بگوی: اول آمکه قصه ای که ادا خواهد کرد، باید که بر استاد خوانده باشد و با خود تکرار کرده باشد تا فرو نماند. دویم آنکه چست و چالاک به سخن در آید و خام نباشد.

بگو اول این که فرد قصّه‌ای را که می‌خواهد باز گو کند برای یک استاد بخواند و هچنین با خود تمرین کرده باشد تا در هنگام قصّه گویی چیزی را از یاد نبرد. دوم این که در فن سخن گفتن چابک و زرنگ باشد و بی‌تجربه نباشد.

سیم باید که داند که جاعت، لایق چه نوع سخن است، بیشتر، از آن گوید که مردم، راغب آن باشند.

سوم این که باید بداند چه سخنی برای شنوندگان مناسب است و بیشتر در مورد مطالبی حرف بزند که مردن می‌‌پسندند،

چهارم، نثر را وقت وقت به نظم آراسته گرداند که بزرگان گفته اند: نظم در قصّه خوانی چون نمک است در دیگ؛ اگر کم باشد، طعام بی مزه و اگر بسیار گردد شور شود؛ پس اعتدال، نگاه باید داشت.

چهارم این که باید در زمان‌های مناسب در بین قصّه ساده خود از شعر نیز استفاده کند زیرا بزرگان گفته اند شعر در میان قصه خواندن مانند نمک زدن به غذا است اگر کم بزنی غذا بی‌مزه می‌شود و اگر زیاد بزنی غذا شور می‌شود پس باید میانه روی کرد.

پنجم، سخنان محال و گزاف نگوید که در چشم مردم، سبک شود.

پنجم این که سخنان غیر ممکن و بیهوده نگوید زیرا در چشم مردم، ارزش و شان خود را از دست می‌دهد.

اگر پرسند که آداب نظم خوانی چند است،

اگر بپرسند که آداب شعر خوانی چگونه است؟

بگوی: اول آنکه به آهنگ خواند.

بگو اول این که آهنگ و وزن شعر را درست رعایت کند.

دویم، سخن را در دل مردم بنشاند.

دوم این که شعر را طوری بخواند که در مردم تاثیر گذار باشد.

سیم، اگر بیتی مشکل پیش آید، شرح آن با حاضران بگوید.

سوم این که اگر در میان شعر بیتی بود که فهم آن برای دیگران مشکل بود آن بیت را توضیح بدهد.

چهارم، چنان نکند که مستمع، ملول گردد.

چهارم این که به شکلی سخن نگویید که شنوده خسته شود

پنجم، صاحب آن نظم را در اول یا آخر، یاد کند و فاتحه و تکبیر گوید.

پنجم در اول یا آخر شعر از نام شاعر آن شعر یاد کند و برای او فاتحه ای بخواند

کمال الدّین حسین واعظ کاشفی، فُتوّت نامه‌ی سلطانی

معنی کلمات ( واژه های ) درس شانزدهم فارسی ششم ابتدایی : آداب مطالعه

معنی لغات درس آداب مطالعه فارسی ششم

• گذشتگان : پیشینیان، درگذشته‌ها، کسانی که از دنیا رفته‌اند
• عبرت گرفتن : پند گرفتن
• محنت : رنج، درد
• تسلی : آرامش دادن، کاستن از اندوه کسی
• زوال : نابودی، رو به نیستی رفتن
• سلاطین : پادشاهان
• مُلک :کشور، پادشاهی
• رسولان : فرستادگان، پیامبران
• ثابت : پابرجا، استوار
• تعالی : بلند مرتبه، برتر
• نظم‌خوانی : شعرخوانی
• جماعت : مَردُم
• طعام : غذا
• اعتدال : میانه‌روی
• محال : ناممکن
• گزاف : دروغ، لاف، بیهوده
• چست : چابک، تند و تیز، چالاک
• راغب : مایل، علاقه‌مند
• آهنگ : وزن، ریتم
• مستمع : شنونده
• ملول : غمگین، آزرده، خسته
• فاتحه : آغاز کار، اوّل چیزی، گشایش، در اینجا خواندنِ سوره‌ی فاتحه (حمد) برای طلب آمرزش
• تکبیر :بزرگ شمردن
• گیتی : جهان
• پیشه : کار
• کژی : کجی، انحراف، ناراستی، دروغ
• بتر : بدتر
• بر : در اینجا به معنی حال انسان
• فروغ : نور، روشنایی
• نیک نامی : خوشنامی
• کاستی : کمی، نقصان، دروغ
• خیره : بی‌سبب، به بیهودگی
• گشاده است : باز است
• دروغ آزمای : دروغگو
• رای : اندیشه
• ناپاک رای : بداندیش

هم خانواده درس شانزدهم فارسی ششم – آداب مطالعه

• تَسلّی: تسلیت
• جماعت: جمعیّت، مَجمَع، مجموع، جمع
• سلاطین: سلطان، سلطنت
• رسولان: رسول، ارسال، رسالت
• تعالی: علی، عالی، متعالی
• اعتدال: عادل، متعادل، معتدل، عدالت
• راغب: مرغوب، رغبت
• مستمع: سَمع، اِستماع، مُستَمِعین
• فاتحه: فتح، فتوح، افتتاح
• تکبیر: مُکَبّر، اکبر، کبری

کلمات مخالف درس شانزدهم فارسی ششم

• گذشتگان ≠ آیندگان
• محنت ≠ آسایش
• تسلی ≠ آزردن
• زوال ≠ هستی
• ثابت ≠ سست، بی دوام
• تعالی ≠ تنزل
• جماعت ≠ فرد
• اعتدال ≠ افراط، تفریط
• محال ≠ ممکن
• کژی ≠ راستی، درستی
• کاستی ≠ فزونی

منبع کلمات: ساینس هاب

👈 دانش آموزان و همراهان گرامی جواب سایر درس های کلاس ششم و تمامی مباحث هر درس، به صورت کامل در سایت موجود می باشد، برای دسترسی کافیست درس موردنظر را در گوگل سرچ کرده و در انتهای آن عبارت «مومکا» یا «درس و مدرسه» را نیز اضافه کنید.