درس دوازدهم علوم تجربی پایه ششم ابتدایی ( جنگل برای کیست؟ ) | متن درس | سوالات | پاسخ فعالیت ها | وبسایت درس و مدرسه (مومکا)

وبسایت درس و مدرسه ( مومکا ) – متن کتاب درسی و سوالات و پاسخ فعالیت ها و بررسی صفحه به صفحه و بخش به بخش درس دوازدهم کتاب علوم تجربی پایه ششم ابتدایی تحت عنوان جنگل برای کیست؟ در زیر آورده شده است. امید است که از آن بهره گرفته و استفاده لازم را ببرید.

📚 نکات علوم تجربی ششم
🔴 بررسی و بیان نکات درس ۱۲ : جنگل برای کیست؟

می‌خورد و خورده می‌شود

در کلاس چهارم با زنجیره‌ی غذایی و چگونگی نشان دادن آن آشنا شدید.

شاید دیده یا شنیده باشید که با استفاده از بقایای گیاهان، خاک گیاهی می‌سازند. قارچ‌ها در تشکیل این خاک نقش دارند.

قارچ‌ها گروهی از جانداران‌اند که بقایای موجودات زنده را تجزیه می‌کنند. سبب می‌شوند که موادّ تشکیل دهنده ی آنها دوباره به طبیعت برگردد. مثلاً کار قارچ‌هایی که روی بقایای گیاهان و جانوران در جنگل رشد می‌کنند، تجزیه ی این بقایا و کمک به تشکیل، بهبود و تقویت خاک است.

باهم زندگی می‌کنند

دوستی مورچه و شته: شته‌هایی که روی گیاه قرار دارند درحال مکیدن شهد شیرین گیاه هستند. مورچه‌ها، شته‌ها را با خود به لانه‌‌شان می‌برند تا مادّه‌ی شیرینی را که شته‌ها دفع می‌کنند، بخورند. شته‌ها نیز در لانه‌ی مورچه‌ها از شکارچی‌ها در امان می‌مانند.

غذای مجّانی: کرکس خود را با ته‌مانده‌ی شکار جانوران دیگر سیر می‌کند؛ مثلاً وقتی شیرها لاشه‌ی شکار خود را رها می‌کنند، کرکس‌هایی که در آن نزدیکی در انتظار دور‌شدن شیرها هستند به محلّ لاشه می‌روند و بقایای آن را می‌خورند.

مگس‌های مزاحم: اسب‌ها با تکان دادن دم خود سعی می‌کنند تا مگس‌ها و پشه‌ها را از خود دور کنند. این حشرات نیش خود را به درون بدن اسب فرو می‌برند و خون آن را می‌مکند.

نکات مهم درس دوازدهم علوم تجربی پایه ششم ابتدایی – جنگل برای کیست ؟

شبکه های غذایی، رابطه ی بین موجودات زنده را مشخص می کنند. این ارتباط به صورت همزیستی است.

همزیستی، به انواع ارتباط های میان دو نوع موجود زنده برای تأمین غذا گفته می شود. شامل همسفرگی، همیاری، رقابت انگلی و حتی شکار و شکارچی است.

• در زندگی همسفرگی، یک موجود سود می برد و دیگری نه سود می برد و نه زیان. مانند همسفرگی بین ماهی بادکش دار و کوسه ماهی، که ماهی بادکش دار می تواند از بقایای شکاری که کوسه ماهی استفاده می کند، سود ببرد.
• در زندگی همیاری، هر دو موجود از یک دیگر سود می برند، مانند شته و مورچه. مورچه ها، شته ها را به قسمت های جوان گیاه می رسانند. شته از شیره ی گیاه تغذیه می کند و مورچه، شهد خارج شده از شته را مصرف می کند با همیاری بین گل ها و زنبور عسل.
• گاهی بین موجودات زنده، رقابت و به وجود می آید. مثلاً در گیاهان، آن که بلندتر است با برگ های بیشتری دارد. بهتر از نور خورشید استفاده می کند و رشد بیشتری دارد. در جانوران نیز رقابت وجود داد که باعث جنگ بین آن ها می شود و جانور قوی تر یا سریع تر یا سازش پذیرتر، پیروز می شود.
• در زندگی شکار و شکارچی، موجودی، موجود دیگر را صید می کند و می خورد. مانند گنجشک و عقاب، گربه و موش.
• در زندگی انگلی، موجود انگل، از میزبان به عنوان منبع غذایی استفاده می کند. انگل می تواند داخلی یا خارجی باشد. مانند کرم آسکاریس و کرم کدو که انگل داخلی ( دستگاه گوارش )، زالو و شپش که انگل خارجی ( پوست بدن ) هستند. بعضی انگل ها مانند پشه، انگل موقتی هستند. زیرا تا مدتی خود میزبان را می خورند و بعضی دیگر، انگل های دائمی هستند. مانند انگل های روده ای. بعضی از انگل ها، موجب مرگ میزبان می شوند.

📚 گام به گام علوم تجربی ششم
🔴 جواب فعالیت های درس ۱۲ : جنگل برای کیست؟

الف) رابطه‌ی غذایی جانداران شکل را با زنجیره‌ی غذایی نشان دهید.

• درخت بلوط (تولید کننده)
• سنجاب (مصرف کننده اول – گیاه‌خوار «بلــــــوط را می خورد»)
• روباه (مصرف کننده دوم – گوشت‌خوار «سنجاب را می خورد»)

ب) در این زنجیره، زندگی روباه چگونه به درخت بلوط وابسته است؟

به طور غیر مستقیم وابسته است. یعنی سنجاب از بلوط به عنوان غذا استفاده می‌کند و روباه با خوردن سنجاب انرژی موجود در بلوط را به بدن خود منتقل می‌کند.

پ) زنجیره‌های غذایی را در شکل زیر پیدا و آنها را رسم کنید.

۱- ساقه گندم – موش – عقاب
۲- ساقه گندم – موش – مار
۳- ساقه گندم – گنجشگ – جغد
۴- هویج – خرگوش – روباه
۵- هویج – خرگوش – عقاب
۶- بلوط – سنجاب – روباه
۷- بلوط – سنجاب – جغد

آیا بین زنجیره‌هایی که رسم کرده‌اید، ارتباطی (جانداران مشترک) وجود دارد؟ آن‌ها را مشخّص کنید. 

بله، در زنجیره‌ی ۱ و ۲ موش و در زنجیره‌ی ۱ و ۲ و ۳ ساقه گندم و در زنجیره‌ی ۴ و ۵ خرگوش و هویج و در زنجیره‌ی ۶ و ۷ سنجاب و بلوط مشترک هستند.

شکل روبه‌رو ارتباط غذایی بین چند جانور را نشان می‌دهد.

اگر جانور (ب) از بین برود با استدلال توضیح دهید کدام جانور در معرض خطر قرار می‌گیرد.

جانور (ت) از بین می رود؛ چون این جانور منبع غذایی خود را از دست داده و تعداد آنها کم می‌شود. و بعد از (ت)، (ث) نیز به مرور از بین می رود. چون جانور (ث) به جانور (ت) وابسته است.

به نظر شما چه عواملی سبب از بین رفتن همه‌ی افراد یک نوع (جانور یا گیاه) می‌شود؟

• تغییرات شدید آب و هوا
• زیستگاه
• بلاهای طبیعی چون سیل و طوفان
• از بین رفتن منابع غذایی
• عوامل نابود کننده انسانی
• قطع درختان
• شکارهای غیر قانونی

آیا این درخت‌ها بومی منطقه شما هستند؟

بله

نابودی دریاچه ارومیه

دریاچه ارومیه یکی از دریاچه های کشور ایران است که در شمال غربی قرار دارد و متاسفانه در معرض خشک شدن قرار دارد. هرچند با بارش های دو سال اخیر می توان گفت اندکی وضعیت ان بهتر شده اما هنوز هم خطر خشک شدن باقی است. دلایل بسیاری برای خشک شدن دریاچه ذکر شده‌است از جمله خشکسالی، احداث بزرگراه بر روی دریاچه، و استفاده بی‌رویه از منابع آب حوزه آبریز دریاچه و همچنین بارش کم برف و باران در سال‌های اخیر می‌باشد.

راه های پیشنهادی: با صرفه جویی در مصرف آب و محبت بیشتر به طبیعت و حفر کمتر چاه ها و برنامه های مناسب در جهت احیای دریاچه می توانیم دریاچه ارومیه و سایر دریاها و دریاچه ها و منابع آبی را از خطر خشک شدن حفظ کنیم.

نابودی تالاب گاوخونی

تالاب گاوخونی یکی از تالاب های مشهور در جلگهٔ مرتفع مرکزی ایران به شمار می آید. این تالاب حیاتی منطقه ای به وسعت ۴۷۶ کیلومتر مربع را پوشانده و در ۱۶۷ کیلومتری جنوب شرق اصفهان در کنار شهر ورزنه و در مجاورت تپه های شنی واقع شده است.

با تخصیص بی رویه آب به صنایع و باغات، آب ورودی این تالاب مدتهاست به صفر رسیده و عملاً این تالاب نابود شده است. این در حالی است که کشور ایران عضو کنوانسیون بین المللی رامسراست و طبق آن حق ندارد قوانینی تصویب کند که بر اثر آن قوانین تالابها خشک شوند.

جاری شدن آب در رودخانه زاینده رود سبب تأمین آب باریکه ای برای تالاب بین المللی گاوخونی می شود. تمام مسئولان باید اقدامات لازم را به منظور بازگشت آب به رودخانه زاینده رود و به دنبال آن احیای تالاب بین المللی گاوخونی انجام بدهند.

در شرایط فعلی مرطوب بودن کف تالاب برای جلوگیری از پراکنش ریزگردها بسیار مهم است اما این نکته قابل توجه است که آسیب وارد شده به تالاب گاوخونی با آن پهنه عظیم ۴۷ هزار هکتاری به دلیل خشکی رودخانه در سالهای متمادی، تنها در درازمدت و با شرایط خاص قابل جبران است

حفر چاه های بسیار و ایجاد بند در مسیر زاینده رود باعث شده است که دیگر آبی به تالاب گاوخونی نرسد.کسانی که می گویند که آب زاینده رود به تالاب گاوخونی می رسد، با حوضه زاینده رود آشنا نیستند. این حوضه یک اقلیم طبیعی دارد که هزاران سال مانند یک پیکره زنده کار می کرده است که در حال حاضر آن پیکره بهم خورده است.

نابودی زاینده رود

 کمبود آب در حوضه زاینده رود به شدت خودنمایی می کند که علت اصلی آن توسعه بیش از ظرفیت در حوضه زاینده رود است و متأسفانه هنوز هم ادامه دارد و موجب افزایش جمعیت بیش از نرخ رشد جمعیت کشور در اثر ایجاد صنایع و جذب مهاجر می شود.

اهمیت حفظ زاینده رو:

مهمترین کارکرد زاینده رو تامین آب شرب و همچنین آب کشاورزی ساکنان استان است ، و کارکرد بعدی و هم دیگر آن جلوگیری از گرد و خاک و متعادل کردن آب و هوای استان اصفهان ، اگر زاینده رو خشک شود بسیاری از کشاورزان و صنایع بیکار می شوند.

همچنین مهمترین تاثیر آن بر هوای ساکنان اطراف آن است که گرد و غبار و خاک تولید می کند و زندگی را مشکل می کند.

دلایل خشک شدن زاینده رود به ترتیب اهمیت عبارت اند از:

1. کاهش بارندگی در سال های خشک
2. عدم ذخیره کافی در سد در سال های معمولی و پرباران برای سال های کم بارش که این موضوع به دلیل فشار بیش از حد مصرف و کمبود کلی آب در حوضه است.
3. برداشت های جدید از رودخانه
4. افت آب زیرزمینی در آبخوان های اطراف زاینده رود بر اثر افزایش تعداد چاه های قانونی و غیرقانونی که موجب مصرف آب برای تغذیه آبخوان ها می شود.
5. ایجاد بسترهای عریض و بندهای کندکننده جریان در طول مسیر که موجب افزایش نفوذ و تبخیر می شود.
6. از همه مهمتر که مادر همه مسائل است توسعه ی خارج از ظرفیت در حوضه ی زاینده رود است. که با استقرار صنایع بزرگ، پالایشگاه، نیروگاه ها و توسعه ی کشاورزی و ازدیاد جمعیت بر اساس سرمایه گذاری های انجام شده، نقش مخرب خود را ایفا نموده و توسعه در این حوضه را یکی از نمونه های کلاسیک آشکار و قابل استناد توسعه ی ناپایدار نموده است.

پیشنهادات:

• انتقال آب از حوضه های دیگر.
• برداشت کمتر استان چهارمحال و بختیاری از زاینده رود و تونل های کوهرنگ با توجه به نیاز به آب و شدت کمبود آب و فراوانی آب در استان خود.
•  هیچ گونه تخصیص جدیدی برای صنعت و کشاورزی در استان شکل نگیرد.
• فرهنگ سازی لازم توسط مؤسسات فرهنگی و رسانه ای انجام گیرد و ارزش و اهمیت آب برای همه روشن شود و راه های جلوگیری از اتلاف آب و صرفه جویی در مصرف و در نتیجه اصلاح الگوی مصرف آب تحقق پذیرد.
• در بخش کشاورزی از تبدیل اراضی حاصلخیز کشاورزی جلوگیری شود، زیرا راندمان آب در اراضی حاصلخیز بسیار بیشتر از اراضی نامرغوب است.
• فضای سبز شهرها خصوصاً شهر اصفهان که الگوی تمام شهرها و روستاهای استان و حتی برخی از شهرهای کشور است، باید بر اساس اقلیم خشک برنامه ریزی و طراحی شود و از گیاهان بومی و مقاوم به خشکی استفاده شود.

۳- مجموعه‌ای از تصاویر بعضی گیاهان یا جانوران بومی محلّ زندگی خود تهیه کنید. می‌توانید شکل آنها را نقّاشی کنید یا از آنها عکس بگیرید.

📚 سوالات متن درس دوازدهم علوم تجربی ششم ابتدایی ( جنگل برای کیست؟ )

🔴 سوالات درس به درس علوم ششم : درس دوازدهم ، جنگل برای کیست؟