درس یازدهم فارسی خوانداری ششم ابتدایی | شهدا خورشیدند | توضیح درس و حل فعالیت ها و دانش ادبی | درس و مدرسه (مومکا)

بهمنیار از شاگردان نزدیک بوعلی سینا بود و به استادش بسیار احترام می‌گذاشت. استعداد خدادادی کم نظیر و فکر خلّق بوعلی، بهمنیار را دچار شگفتی کرده بود تا جایی که به خود جرأت داد به استادش پیشنهادی عجیب بدهد. روزی به بوعلی گفت: شما ای استاد ! سرآمد همه‌ی مردم هستید؛ چرا خود را پیغمبر فرستاده‌ی خدا، معرفی نمی‌کنید؟
بهمنیار، این حرف را بارها به بوعلی گفته بود امّا جوابی از او نمی‌شنید تا اینکه در یکی از شب های سرد زمستان، که همه جا پوشیده از برف و هوا یخ‌بندان بود، بوعلی در اتاقی گرم، زیر کرسی خوابیده بود، بهمنیار هم درطرف دیگر در خواب عمیقی بود. نزدیک سحر بود. بوعلی از خواب بیدار شد، احساس تشنگی کرد ولی آب در دسترس نبود. بوعلی با صدایی آمیخته به محبّت، گفت: بهمنیار ! بهمنیار !
بهمنیار، چشم گشود و سلامی کرد. بوعلی پس از جواب سلام، گفت: برخیز و ظرف آب را از بیرون بیاور که سخت، تشنه ام. بهمنیار با چشمان نیمه باز خود نگاهی کرد و برخاست، شدّت سرمای بیرون را به یاد آورد.کمی با خود فکرکرد، ایستاد و گفت: استاد ! هوای بیرون خیلی سرد است، آب هم حتماً یخ بسته است، سینه‌ی شما هم، اکنون گرم است، اگر آب سرد بنوشید برای شما خوب نیست.
بوعلی گفت: استادِ تو در طب، منم و من می‌گویم، آب بیاور.
بار دیگر، بهمنیار سخن خود را با کلمات دیگر تکرار کرد امّا دید استاد در آوردن آب اصرار می‌کند. بالاخره، طاقت نیاورد و گفت: در این هوای برفی و سرمای شدید، نمی‌توانم برای آوردن آب، بیرون بروم. شما چیز دیگری از من بخواهید.
در این گفت وگو بودند که ناگهان صدای دلنشینی از بیرون به گوش رسید. مسلمانی در این هوای سرد، مشغول راز و نیاز با خدای مهربان خود بود. پس از چند جمله مناجات، صدای اذان بلند شد: الله اکبر… فردای آن روز، بهمنیار آماده‌ی گرفتن درس از استاد شد، بوعلی رو به بهمنیار کرد و گفت:«بارها به من می‌گفتی که چرا خودم را پیامبر خدا معرّفی نم یکنم، حالا علتّ آن را فهمیدی؟»
بهمنیار گفت:«خیر استاد».
بوعلی گفت:«بهمنیار! با اینکه من استاد تو هستم و سال ها با تو بوده ام با این حال، حرف هایم در تو اثر نداشت و نتوانستم در این همه سال، محبّتی در دلت بیفکنم و کاری کنم که در سرمای شبِ گذشته با علاقه‌ی خودت برخیزی و ظرف آب را برای من بیاوری ولی در همان ساعت در آن هوای سرد و یخبندان، مرد مسلمانی تنها برای انجام دادن یک عمل غیرِ واجب، بدون هیچ گونه احساس ناراحتی، سرمای شدید را تحمّل می‌کند و می‌آید و اذان می‌گوید تا فرمان پیامبر (ص) را اجرا کند. از دوران زندگی آن حضرت تا زمان این مرد، نزدیک به چهار صد سال می‌گذرد امّا نفوذ گفتار آن پیامبر الهی در دل مؤمنانش، آن چنان شدید است که پیروانش این گونه در هر وضعیتی، در گرما و سرما، در سختی و آسایش، دستور او را از روی علاقه اجرا می‌کنند. آری، ای بهمنیار، اکنون دیگر، فکر می‌کنم که …».

درک و دریافت (صفحه‌ی ۸۲ کتاب درسی فارسی خوانداری ششم)

۲- چرا بهمنیار به بوعلی آن پیشنهاد را کرده بود ؟
زیرا بهمنیار به خاطر استعداد خدادادی و فکر خلاق بو علی سینا دچار شگفتی شده بود و او را سرآمد همه‌ی مردم می‌دانست.

۳- بوعلی چگونه بهمنیار را به اشتباهش آگاه کرد؟
در یکی از شب ‌های سرد زمستان از بهمنیار خواست تا برایش از بیرون آب بیاورد. اما بهمنیار که در جای گرم و راحت خوابیده بود هر بار بهانه می آورد و درخواست استادش را رد می‌کرد. بوعلی سینا با استفاده از این ماجرا به بهمنیار یادآور شد که سخنش حتی در شاگرد قدیمی‌اش نفوذ ندارد اما با آنکه از دوران زندگی پیامبر(ص) زمان بسیاری می‌گذرد، نفوذ گفتار ایشان در دل مؤمناش، آنچنان شدید است که پیروانش در هر شرایط، چه در گرما و سرما و چه در سختی و آسایش، دستور ایشان را از روی علاقه اجرا می‌کنند.

کارگاه درس پژوهی (صفحه‌ی ۸۲ کتاب درسی فارسی خوانداری ششم)

شخصیت‌های ماندگار افرادی آگاه و باسواد، سخاوتمند، قابل اعتماد و راستگو هستند که همواره به دیگران احترام می‌گذارند و در دل‌های مردم جای دارند.

۲-  درباره ی شیوه ی کار با لغتنامه در گروه گفت و گو کنید؛ سپس با استفاده از فرهنگ لغت، معنی چند واژه از این فصل را که به نظرتان مهم هستند، بیابید.

لغتنامه کتابی است که معانیِ واژه‌های یک زبان را همراه با توضیحاتِ مربوط به ریشه و تلفظ آنها ارائه می‌دهد. کلمات در لغت‌نامه براساس حروف الفبا مرتب شده‌اند و معمولاً در چند جلد تهیه شده‌اند که هر جلد، تعدادی از حروف الفبا را پوشش می‌دهد.

بنابراین برای کار با لغتنامه کافی است به حرف اولِ واژه‌ی مد نظرمان دقّت کنیم و آن جلد از لغتنامه را باز کنیم و به دنبال کلمه‌ی مد نظرمان بگردیم. پس از پیدا کردنِ آن کلمه در کتاب لغتنامه میتوانیم معنی آن را بخوانیم.

البته در توضیحات هر کلمه از برخی علائم اختصاری اسنفادهشده است که باید آنها را بدانیم. به عنوان مثال (اِخ) مخففِ (اسم خاص می‌باشد) و یا (مص) در واقع همان (مصدر) است و…

۳- در مورد قالب شعری غزل تحقیق کنید و به کلاس گزارش دهید.

غزل” در لغت به معنی “حدیث عاشقی” است. در قرن ششم که قصیده در حال زوال بود “غزل” پا گرفت و در قرن هفتم “غزل”رسما قصیده را عقب راند و به اوج رسید.

در قصیده موضوع اصلی آن است که در آخر شعر “مدح” کسی گفته شود و در واقع منظور اصلی “ممدوح” است اما در غزل “معشوق” مهم است و در آخر شعر غزل شاعر اسم خود را می آورد و با معشوق سخن می گوید و راز و نیاز می کند. این “معشوق” گاهی زمینی است اما پست و بازاری نیست و گاهی آسمانی است و عرفانی.

غزل شعر کوتاهی است بیش از چهار و کمتر از پانزده بیت که در مصراع اول هم قافیه است و این قافیه در مصراع چهارم و ششم و تا آخر غزل ادامه دارد و در پایان غزل معمولاً  شاعر نام خود را می آورد که تخلص غزل نامیده می شود.

شعر غزل را می توان به شکل زیر تصویر کرد:

…………………. الف             …………………. الف

…………………. ب               …………………. الف

…………………. ج                …………………. الف

موضوعات اصلی غزل و مضمون شعر غزل معمولاً ( عشقی- تغزلی) است ولی مضامین دیگری از گونه شراب، بهار،‌سرنوشت و غیره نیز در غزل وارد می شود. شکل شعر غزل باید بسیار ممتاز باشد و به ویژه از نظر زبان نباید کلمات خشن و ناخوش آهنگ در غزل به کار برده شود، غزل نوع شعری است که مورد علاقه بسیار زبان های پارسی و هندو ترکی است.

معنی شعرها (ابیات) درس یازدهم فارسی ششم ابتدایی

معنی شعر شهدا خورشیدند (صفحه‌ی ۷۸ کتاب درسی فارسی خوانداری ششم)